Scutüm e cuntràda l’è tìtui de unùr

Nel ’ 66 del sécul pasàa , int par l’Engadìna, ‘l m’à capitàa de ‘mbuciàs cun gént de sanch blù. Vàla cünti.

Séri ilò apröf del Castèl de Taràsp, sentàa ‘n tel pràa ‘ntùran a chèl bèl laghèt. Lauràvi a vardà li ànatri che i filàva vìa lìsi cùma l’öli ‘n chèl spècc d’àqua vérda.

Chèli i éra pròpi svizzéri parchè i sa muéva tüti ‘nsèma, ‘n bot i picàva giù ‘l bèch sutàqua e i tràva i gàmbi ‘nsü, e ‘n bot amò tüti ‘nsèma i drizzàva sü ‘l bèch e vìa ndàre cùma se i füss rée a balà.

Piàn pianìn fasévi ‘ndà li màa ‘n scià e ‘n là credéndu iscì de pudè cumandàli.

‘N sciùr tudèsch ‘n là cun i agn che l’éra ilò sentàa giù ‘n de ‘na banchìna ‘l ma vardàva.

Sìi cùma i è quèi int de igliò, se i vét ‘na galìna piscià i è lì prunt a futugrafàla,pensiì po quàndu i vét ün cùma mì che ‘l gestìcula par cumandà ‘na filàgna de ànatri.

De ‘n bot ‘l ma s’à svisìna e cu ‘n ària fìna de grant sciùr, l m’à dis: Mein Name ist Barone Hans Lüdvig Esserman von Struppen.

Senténdu chèl num ‘l m’à vegnüü cùma ‘na ispiraziùn e g’òo dicc: Mein Name ist Méngu von Runch, gran custode dèli àqui del Funtanin de la Val  de la Ganda.

A chèl gran nòbil e sciùr quàndu g’òo dicc: Méngu von Runch l’è stacc cùma se ‘l füss sberlüsciàa a ciél serén.

‘L s’à ‘mpalàa par l’emuziùn e l’à dicc ‘n  pit n’ italiàn: Genau ! anno 1920, Treno del Bernina, Bahnhof von Tirano. Ich erinnere eine carrozza con un bell’uomo e con fisarmonica. Sein Name war Méngu von Runch. Ich erinnere eine forte Getrunken di Rotwein Mazzacavallo osteria Cairòli von Tirano .  Poi io portato con calesse a treno Bernina con gambe molli e bocca storta, ma glücklick.

E mì cun urgòi g’ùu dicc: Chèl sciùr l’éra ‘l mè avv Giàcum de Runch, grant interpréte giuviàl, grant sunadùu d’armònega e che ‘l cunuséva cinch lìngui parchè l’éra mìga stacc giù ‘n de ‘n sach e l’éra giràa ‘l munt, ma che ‘l diseva che ‘l post pü bèl l’è amò Rùnch

Chèl nòbil tudèsch ‘l m’à pü mulàa: l’à vulüü savè se cunusévi i Fuìn, i Sanàda, i Casàt, i Màchina, i Corv, i Patalò, i Dindàina e po amò.

Chisà alùra che baldòria l’éra facc ilò ala usteria dei Cairòli ‘l mè avv cun i sòo sòci de cuntràda e cun chèl sciùr Tudèsch

‘N dela mè cràpa, ‘ntànt che lüü ‘l parlàva, ‘l m’à parüü de vedè pasà tüta chèla gént laurentùna, taiàda giù cu ‘l sügarèl ma che i séra facc unùr e i séra guadagnàa cun li fadìghi ‘l scutüm che i la presentàva con unùr nubiliar. .

‘L m’à vegnüü ‘n magùn adòs quàndu u pensàa che adès vergügn dei discendént i regòrda gnàa ‘l so scutüm e la so cuntràda u i fa finta de mìga regurdàl.

Chèl sciùr ‘l m’à brasciàa scià, e u sentüü ‘n dei brasc del Barone Hans Lüdvig Esserman von Struppen i brasc del mè avv Maifrè Giacomo detto Méngu von Runch.

Ezio (Méngu)